Rys Historyczny
"Wspomnijcie na minione dni"
Zaborczy rząd austriacki niechętnym okiem patrzył na to, by milionowa rzesza wiernych była poddana biskupowi rezydującemu "za granicą" i po długich zabiegach u Stolicy Apostolskiej doprowadził do utworzenia w 1786 r. Diecezji Tarnowskiej, której biskupem po krótkim okresie rządów biskupa nominata Jana Duwalla został opat tyniecki, Florian Amand Janowski.
Katedra widziana z Seminarium
Bp Florian Amand Janowski
W pracy nauczycielskiej w zakonie, a szczególnie w opactwie tynieckim, Janowski odegrał poważną rolę, dzięki czemu był dobrze przygotowany do podjęcia zadań związanych z organizacją seminarium duchownego w swojej diecezji.
Niestety, klimat panujący w Galicji, przesiąknięty na wskroś oparami józefinizmu przez całe dwudziestopięciolecie jego rządów biskupich, nie sprzyjał tym zamiarom. W Galicji bowiem zniesiono wszystkie istniejące seminaria diecezjalne, a w ich miejsce utworzono seminarium generalne we Lwowie: jedno dla kleryków obrządku rzymskokatolickiego, drugie dla kleryków obrządku greckokatolickiego. Alumni odbywali studia na wydziale teologicznym Uniwersytetu Lwowskiego, gdzie bp Janowski zmuszony był ich posyłać.
Alumnów tych nie było zresztą wielu. W każdym roku kończyło studia i przyjmowało święcenia zaledwie kilku kapłanów, co przy rozległości diecezji, rozciągającej się od Wisły po szczyty Karpat i Tatr, od Żywca i Śląska aż po Mielec, Kolbuszową, Jasło i Duklę, stanowiło przysłowiową kroplę w morzu potrzeb.
Wojny napoleońskie i Kongres Wiedeński znów zmieniły mapę Europy. Zmiany dotyczyły szczególnie ziem polskich: utworzono Królestwo Kongresowe i Wolne Miasto Kraków. Po raz wtóry rząd austriacki musiał rozstrzygnąć problem ziem należących do Diecezji Krakowskiej. Nie chcąc, by ziemie te podlegały jurysdykcji biskupa krakowskiego, zastanawiano się nad utworzeniem nowej diecezji, przy czym zwrócono uwagę na Tyniec, gdzie w 1817 r. zniesiono opactwo benedyktynów, a zakonników rozpędzono dając każdemu po 300 zł z Funduszu Religijnego.
Bp Grzegorz Tomasz Ziegler
Bp Franciszek Pischtek
Ks. Michał Król - rektor 1845; 1848-1850
ks. Józef Bąba - rektor 1888-1904
Ks. Leon Wałęga
Ks. Stanisław Dutkiewicz - rektor 1904-1921
Na początku dwudziestego wieku nie było wielu powołań. Wojna dodatkowo przerzedziła szeregi braci kleryckiej. Opatrznościowym okazało się w tych czasach założone w 1901 r. Małe Seminarium, które według zamysłu założyciela, bpa Leona Wałęgi, miało stanowić zaplecze i rezerwuar powołań dla Wyższego Seminarium. Koniec wojny zwiastował lepsze czasy. Ks. S. Dutkiewiczowi nie było jednak już dane prowadzić Seminarium. W r. 1921 mianowano dla Tarnowa pierwszego biskupa sufragana ks. Edwarda Komara (1921-1936) z sąsiedniej Diecezji Krakowskiej i jemu bp L. Wałęga powierzył Seminarium Duchowne. Zapewne trudne były pierwsze lata powojenne. Przede wszystkim sama młodzież była bardziej zróżnicowana. Wśród alumnów było wielu żołnierzy, służących w rozmaitych formacjach, pod różnymi dowódcami, w różnych, nieraz wrogich armiach. Niemałe też musiały być trudności materialne. Skończył się Fundusz Religijny, z którego dotąd wypłacano pensje profesorskie, utrzymywano alumnów, przeprowadzano remonty itd. Obecnie trzeba było wypracować nowy model gospodarczy, gdyż Seminarium znalazło się w obliczu ogromnego kryzysu materialnego. Trudności były tym większe, że liczba powołań wzrastała i stan wracał do przedwojennego. Nie należy też zapominać, że przez kilka lat wojennych budynek służył za szpital, a więc nie był użytkowany zgodnie ze swoim przeznaczeniem.
W latach 1927/1928 dokonano reformy studium w Seminarium, wprowadzając rok piąty. Wymagało to nowego wysiłku, zwiększenia grona profesorskiego i nowych adaptacji. Zdecydowano się na budowę nowego, środkowego skrzydła, w którym na parterze przewidziano nową aulę, a na pierwszym i drugim piętrze małe dwuosobowe, później trzyosobowe pokoiki, przeznaczone dla najstarszych alumnów. Budowa skrzydła środkowego, już z centralnym ogrzewaniem, była bardzo kosztowna i wymagała wiele wysiłków. Główny ciężar budowy ponosił wicerektor ks. Franciszek Goc (1929-1936).
Po odejściu abpa L. Wałęgi, nowym ordynariuszem Tarnowskim został zamianowany ks. bp Franciszek Lisowski, sufragan lwowski, rektor Seminarium Duchownego we Lwowie i profesor dogmatyki na Uniwersytecie Jana Kazimierza. Poprzednie stanowiska predysponowały nowego ordynariusza do tego, by się bliżej interesować Seminarium.
W 1936 r. odbyła się w Seminarium wizytacja apostolska, którą przeprowadził o. Anzelm Gondek, karmelita. Wizytator postulował w Seminarium pewne zmiany w programie nauczania oraz w składzie personalnym, a także wprowadzenie studiów sześcioletnich. W tym czasie odszedł ze stanowiska wicerektora ks. Franciszek Goc. Ustąpił też rektor - bp Edward Komar.
Obowiązki rektora objął ks. Roman Sitko (1936-1941), dotychczasowy kanclerz Kurii Diecezjalnej. Ks. Sitko dążył do pewnej demokracji w Seminarium. Pozwalał na większą inicjatywę i swobodę. Dbał o porządek i czystość, o dobry stół i zdrowy posiłek. Położył duży nacisk na bibliotekę. Trzy lata swobodnego działania pozwoliły nowemu rektorowi zaledwie rozwinąć skrzydła, gdy śmierć ordynariusza, któremu szczerze był oddany, i wybuch drugiej wojny światowej, sparaliżowały działalność zakładu.
Czarna noc okupacji zawisła od września 1939 r. nad całym krajem. Okupant zabrał budynek Seminarium wyrzucając z niego wszystko. Nawet bibliotekę musiano przenieść do księży filipinów, by nie stracić bezcennych darów, które nagromadziły wieki pod dachem opactwa tynieckiego i w wielu bibliotekach prywatnych ofiarowanych Seminarium.
Ks. R. Sitko nie zrezygnował jednak z prowadzenia Seminarium. Przysłowiowym ultimum refugium po raz drugi okazało się Błonie, w którym prowadzono studia dla pierwszego i drugiego kursu. Z alumnami przebywał sam rektor ks. R. Sitko i ojciec duchowny ks. Józef Brudz. Profesorzy dojeżdżali z wykładami z Tarnowa. Niestety, studia nie trwały długo. 22 maja 1941 r. aresztowano w dramatycznych okolicznościach obydwóch.
Ks. Roman Sitko - rektor 1936-1941
Ks. Władysław Węgiel - rektor 1941-1962
Rok po roku (za wyjątkiem roku 1943) kończyło studia i przyjmowało święcenia kapłańskie w warunkach konspiracji po kilkunastu kapłanów . Nawet gdy zbliżał się front wschodni i coraz wyraźniej słychać było odgłosy walk, a na Tarnów od czasu do czasu padały bomby, Seminarium Duchowne, umieszczone w domu biskupim, tętniło życiem i nie przerywało zajęć. "Gdy kończyła się wojna - wspomina ks. prałat Władysław Węgiel - Seminarium nasze liczyło już tylko dwunastu alumnów ostatniego roku studiów oraz trzech alumnów roku pierwszego".
Po odejściu Niemców "ludowe" władze polskie zajęły budynek seminaryjny na starostwo, oddając na potrzeby nielicznych wtedy alumnów południowe skrzydło i kilka sal od strony wschodniej. Na szczęście w tymże czasie skończył się wakans na stolicy biskupiej w Tarnowie i diecezja otrzymała ordynariusza w osobie bpa Jana Stepy, byłego profesora Uniwersytetu we Lwowie i rektora Seminarium Archidiecezji Lwowskiej. Nic dziwnego, że nowy biskup od razu zwrócił baczniejszą uwagę na Seminarium i w pierwszych miesiącach swego pasterzowania wszczął starania u władz o oddanie reszty budynku na potrzeby uczelni, zwłaszcza że jesienią 1946 r. pierwszy kurs liczył już 46 alumnów. Oddanie budynku było sprawą ważną, gdyż i w następnym roku zgłosiło się ponad czterdziestu kandydatów.
Bp Jan Stepa
Abp Jerzy Ablewicz
W roku rozpoczęcia II Soboru Watykańskiego, 27 maja 1962, rządy diecezją objął nowy ordynariusz, Bp Jerzy Ablewicz, kapłan Diecezji Przemyskiej i wicerektor tamtejszego Seminarium. W czasie jego 28. letnich rządów diecezją miało miejsce wiele uroczystości ogólnodiecezjalnych, takich jak obchody Tysiąclecia Chrztu Polski, peregrynacja symboli nawiedzenia Matki Bożej, 5 uroczystości koronacyjnych wizerunków Matki Bożej, jubileusz 200-lecia powstania Diecezji Tarnowskiej, a przede wszystkim wizyta Ojca Świętego, Jana Pawła II w Tarnowie i beatyfikacja Karoliny Kózkówny. Na zakończenie tej uroczystości Ojciec Święty ogłosił podniesienie
Ks. Stanisław Rosa - rektor 1973-1991
Bp Józef Życiński
W dniach 4-7 maja 1992 r. Seminarium Tarnowskie przeżywało swoją drugą w historii wizytację apostolską. Przeprowadzali ją w imieniu Stolicy Apostolskiej ks. abp Damian Zimoń z Katowic i o. prof. Eugeniusz Weron SAC. W dokumencie powizytacyjnym, nadesłanym przez Kongregację ds. Wychowania Katolickiego, wybijają się na czoło dwa zalecenia. Pierwsze stanowi zachętę dla księży profesorów, aby przygotowali do druku i udostępnili alumnom skrypty i podręczniki z wykładanych materii filozoficznych i teologicznych. Drugie odnosi się do rozbudowy gmachu seminaryjnego, aby zapewnić alumnom odpowiednie warunki mieszkaniowe, niezbędne dla skutecznej formacji duchowej oraz intelektualnej.
Ważną sprawą była również agregacja złączonego z Wyższym Seminarium Duchownym Instytutu Teologicznego do Wydziału Teologicznego Papieskiej Akademii Teologicznej w Krakowie. Stało się tak na mocy dokumentu Kongregacji ds. Wychowania Katolickiego z dnia 29 listopada 1993 r. Dokument ten podpisany przez kard. P. Laghiego stworzył możliwość uzyskiwania magisteriów nie tylko alumnom przyjmującym święcenia kapłańskie, ale również i świeckim studentom teologii. Dla tych zaś, którzy już uzyskali magisterium, otwarta została możliwość podjęcia specjalistycznych studiów licencjackich. Aby zapewnić kadry wykładowców dla tak poszerzonego Instytutu, Biskup Ordynariusz wysłał rekordową liczbę księży na studia doktoranckie w kraju i za granicą oraz zachęcał do otwierania przewodów habilitacyjnych.
Już pierwsze miesiące jego działalności wykazały, że Seminarium Duchowne stanowi główną troskę nowego ordynariusza. Nowy rok akademicki 1998/1999 rozpoczął się pod znakiem wielu zmian: i to nie tylko wśród przełożonych, na czele których stanął nowy rektor, ks. Stanisław Budzik, ale także w organizacji życia seminaryjnego. Pierwszy rok w liczbie 72 studentów rozpoczął zajęcia w należącym do Seminarium domu rekolekcyjno-studyjnym w Błoniu pod Tarnowem. Praktyki duszpasterskie diakonów przeniesione zostały na czas Wielkiego Postu.
Bp Wiktor Skworc
ks. Stanisław Budzik - rektor 1998-2004
Biskup Ordynariusz podjął starania o dołączenie do grona 107 polskich męczenników czasu okupacji ks. Romana Sitki, który poniósł męczeńską śmierć w Oświęcimiu. Wielki wysiłek kapłanów zaangażowanych w przeprowadzenie procesu na forum diecezjalnym został uwieńczony sukcesem w listopadzie 1998 r. Natomiast w dniu 13 czerwca 1999 r. całe Seminarium wzięło udział w uroczystej Eucharystii w Warszawie, podczas której Papież Jan Paweł II wyniósł na ołtarze polskich męczenników czasu wojny, a wśród nich rektora Seminarium Duchownego w Tarnowie, ks. Romana Sitkę, który odtąd odbiera cześć jako błogosławiony. W tym samym dniu zawisł w kaplicy seminaryjnej obraz Błogosławionego.
Wielkim zainteresowaniem i konkretną troską objął nowy Ordynariusz sprawę dokończenia budowy Domu Alumna, a także wzniesienia w ogrodzie seminaryjnym głównej kaplicy dla wszystkich alumnów oraz nowoczesnej auli. Wybudowano przewiązkę łączącą stary budynek Seminarium z nowym. W dniu 27 września Roku Jubileuszowego 2000 odbyło się uroczyste poświęcenie przez Ks. Biskupa Ordynariusza Domu Alumna i klerycy wraz z przełożonymi zamieszkali w nowych, odpowiadających wyzwaniom trzeciego tysiąclecia, warunkach. Tym samym zakończona została najważniejsza i najtrudniejsza faza wielkiego planu rozbudowy Seminarium. Jednakże prace budowlane, w tym dokończenie auli, budowa nowej kaplicy, kuchni, rozbudowa biblioteki, remont starego budynku Seminarium, potrwają zapewne jeszcze wiele lat.
Wielkim przeżyciem dla całej wspólnoty seminaryjnej była pielgrzymka do Rzymu z okazji Wielkiego Jubileuszu Chrześcijaństwa w grudniu 2000 roku. Papież Jan Paweł II zwrócił wtedy uwagę, że tarnowskie Seminarium jest wyjątkowe pod względem liczby kandydatów przygotowujących się w nim do kapłaństwa. „Jest to wielka łaska, za którą trzeba gorąco dziękować Panu żniwa, ale jest to również zobowiązanie dla diecezji” – mówił Ojciec Święty. Wspólnota Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie przekroczyła próg Trzeciego Tysiąclecia wiary chrześcijańskiej umocniona słowami Papieża w przekonaniu, że ,,świat nas potrzebuje”, że potrzebuje świadectwa naszej wiary, odwagi i ognia naszej miłości gotowej zanieść aż po krańce ziemi Dobrą Nowinę o zbawieniu człowieka w Chrystusie.
W 2004 roku bp Wiktor Skworc poświęcił nowo wybudowaną kaplicę pod wezwaniem Chrystusa Odkupiciela Człowieka. W głównym ołtarzu zawisł obraz Ukrzyżowanego, przed którym modliły się pokolenia alumnów i księży w poprzedniej kaplicy. W tym też roku wspólnota seminaryjna przeżywała radość z faktu, iż ksiądz rektor Stanisław Budzik został mianowany biskupem pomocniczym diecezji tarnowskiej.
ks. Wiesław Lechowicz - rektor 2004-2008
Wspólnota Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie przekracza próg Trzeciego Tysiąclecia wiary chrześcijańskiej umocniona słowami Papieża w przekonaniu, że "świat nas potrzebuje", że potrzebuje świadectwa naszej wiary, odwagi naszej nadziei i ognia naszej miłości gotowej zanieść aż po krańce ziemi Dobrą Nowinę o zbawieniu człowieka w Chrystusie.
Nowym rektorem został ks. Wiesław Lechowicz, dotychczas pełniący urząd prefekta. Nowy rektor kontynuował troskę o rozbudowę seminarium, rozpoczętą przez swoich poprzedników. Tak kolejno w 2006 roku został oddany do użytku refektarz wraz z kuchnią, natomiast jesienią 2008 roku aula seminaryjna. Warto tu wspomnieć o drugiej pielgrzymce wspólnoty seminaryjnej do Rzymu (28 V - 4 VI 2007 r.). Uczestniczyliśmy w środowej audiencji, podczas której z ust Ojca Świętego padły pozdowienia skierowane do formatorów i alumnów WSD w Tarnowie. Głównym punktem pielgrzymki była kanonizacja naszego rodaka Szymona z Lipnicy, dokonana 3 czerwca 2007 roku przez papieża Benedykta XVI. Tenże Ojciec Święty rok później ogłosił rektora ks. Wiesława Lechowicza biskupem pomocniczym naszej diecezji.
Nowym rektorem został mianowany dotychczasowy prorektor ks. Jacek Nowak. Za jego kadencji podjęto dzieło rozbudowy biblioteki seminaryjnej, które z powodzeniem ukończono w 2011 roku. Dzień 5 października tegoż roku był dniem uroczystej inauguracji nowego roku akademickiego i formacyjnego, ale też historycznej wizyty nuncjusza apostolskiego w Polsce abpa Celestino Migliore i poświęcenia przez niego pomieszczeń nowej biblioteki. Wizyta najwyższego przedstawiciela Stolicy Apostolskiej odbyła się w kontekście radosnego Jubileuszu 225-lecia powstania Diecezji Tarnowskiej oraz 190-lecia wspólnoty seminaryjnej.
Z kolei 28 listopada 2009 roku miały miejsce święcenia biskupie ks. Andrzeja Jeża, wieloletniego ojca duchownego naszego seminarium. Na hasło swojej pasterskiej posługi wybrał słowa: „Ad laudem Trinitatis et Deiparae” - Na chwałę Trójcy Świętej i Bogurodzicy.
W 2011 roku Pasterz naszej diecezji i ojciec domu seminaryjnego bp Wiktor Skworc został mianowany arcybiskupem metropolitą katowickim. Podczas uroczyście celebrowanej Eucharystii w kaplicy seminaryjnej wspólnota księży profesorów, przełożonych, diakonów i alumnów wyraziła wdzięczność swemu Ojcu za wiele lat wspólnego podążania drogami wiary ku Chrystusowemu kapłaństwu. Przez kilka miesięcy administratorem diecezji był bp Wiesław Lechowicz.
ks. Jacek Nowak - rektor 2008-2014
Bp Andrzej Jeż
8 maja 2012 roku w bazylice św. Stanisława w Szczepanowie została uroczyście ogłoszona radosna nowina: Annuntio Vobis gaudium magnum! Habemus episcopum! Nowym Pasterzem Diecezji Tarnowskiej, a zarazem ojcem naszego seminarium został dotychczasowy biskup pomocniczy Andrzej Jeż. Historycznej wagi temu wydarzeniu przysparza fakt, że po raz pierwszy w dziejach diecezji jej biskupem został kapłan wywodzący się z duchowieństwa tarnowskiego.
To właśnie on w 2013 roku dokonał poświęcenia kaplicy bł. Romana, która powstała z inicjatywy Rektora w miejscu, gdzie kiedyś znajdowała się główna kaplica seminaryjna.
W kolejnym roku akademickim 2014/2015 nowym rektorem został ks. Andrzej Michalik, wieloletni wychowawca oraz wykładowca seminarium. Zastąpił on ks. Jacka Nowaka, który został proboszczem w parafii w Tarnowie – Mościcach. W czerwcu 2015 roku w naszym domu przyjęty został obraz „Jezu ufam Tobie” oraz relikwie świętych Jana Pawła II i siostry Faustyny Kowalskiej w ramach ogólnodiecezjalnej peregrynacji.
W tym też roku - 8 grudnia rozpoczął się ogłoszony przez papieża Franciszka Nadzwyczajny Rok Święty - Jubileusz Miłosierdzia.
6 lutego 2016 roku wspólnota seminaryjna z radością brała udział w święceniach nowego biskupa pomocniczego ks. Leszka Leszkiewicza, który przez 5 lat pełnił funkcję prefekta.
Tarnowskie Seminarium ma długą i piękną tradycję zaangażowania misyjnego. 20 marca miało miejsce otwarcie nowej Sali Misyjnej poświęconej pamięci naszego męczennika ks. Jana Czuby.
2016 rok wypełniony był również wydarzeniami związanymi z obchodami 1050-lecia chrztu Polski. Z tej racji w kwietniu klerycy wraz z księżmi przełożonymi udali się do Poznania, aby tam wziąć udział w głównych uroczystościach. Wakacyjne dni tegoż roku wypełniły przygotowania i samo przeżycie Światowych Dni Młodzieży, odbywających się pod przewodnictwem Ojca Świętego Franciszka w Krakowie. Był to czas doświadczenia Kościoła powszechnego. Także w naszym Seminarium zatrzymała się duża grupa młodzieży z Hiszpanii.
ks. Andrzej Michalik - rektor 2014-2019
Rok 2018 to rozpoczęcie V Synodu Diecezji Tarnowskiej. Cała diecezja, pod przewodnictwem biskupa ordynariusza, wsłuchując się w głos Ducha Świętego i odczytując znaki czasu w świetle Ewangelii, włącza się w budowanie Kościoła na obraz Chrystusa. Wspólnota Wyższego Seminarium Duchownego w Tarnowie z wielką ufnością wchodzi w ten czas odnowy i ożywiania Kościoła tarnowskiego.