Kształtowanie człowieka na wzór Chrystusa dokonuje się także w procesie intelektualnego zgłębiania prawdy, który prowadzi do jej kontemplacji i zarazem ustawicznego odkrywania piękna człowieczeństwa. Formacja intelektualna jest istotnym elementem przygotowania do kapłaństwa, ponieważ poszukiwanie prawdy stanowi podstawę życia wiarą, tak w przypadku powołanych do kapłaństwa, jak i tych wszystkich, do których przyszli kapłani skierują zbawcze orędzie Boga. Intelektualny wysiłek alumnów wpisuje się głęboko w ich formację ludzką, duchową oraz duszpasterską i obejmuje zasadniczą część czasu spędzonego w Seminarium.

W adhortacji apostolskiej Pastores dabo vobis Jan Paweł II przypomina: "Studia, które zajmują niemałą część czasu kandydata do kapłaństwa, nie są bynajmniej zewnętrznym i drugorzędnym składnikiem jego wzrastania w wymiarze ludzkim, chrześcijańskim i duchowym oraz w powołaniu. W rzeczywistości bowiem poprzez studium, zwłaszcza teologii, przyszły kapłan wnika głęboko w Słowo Boże, wzrasta w życiu duchowym i przygotowuje się do wypełnienia posługi pasterskiej" (51).

Należy więc zauważyć, że formacja intelektualna nie jest czymś marginalnym w życiu przyszłego kapłana, ale zasadza się na bardzo gruntownych studiach wielu różnych dyscyplin naukowych, których znajomość jest wymogiem współczesności. Głoszenie bowiem Ewangelii w ramach zróżnicowanej kultury i podniesionych wymagań jej współczesnych odbiorców, wymaga jak najlepiej przygotowanych do tego zadania kapłanów. Decydujące znaczenie ma postawa świadectwa, gdyż intelektualne poznanie prawdy wymaga od jej głosicieli przede wszystkim egzystencjalnego zaangażowania się we wszystkie jej wymiary, co prowadzi do jej przyjęcia przez tych, do których jest kierowana.

Rozległy obszar pracy intelektualnej wymaga kompetentnej kadry profesorskiej, która decyduje o wielowymiarowym, intelektualno-kulturowym kształcie pracy duszpasterskiej przyszłych kapłanów. Kilkudziesięcioosobowa wspólnota profesorów, wykształconych na różnych uczelniach kościelnych i państwowych, w kraju i za granicą, tworzy podstawę do zaistnienia jak najlepszych warunków pracy intelektualnej alumnów, którzy mają możliwość nie tylko słuchać wykładów swoich profesorów, ale także wspólnie z nimi uczestniczyć w rozwiązywaniu problemów naukowych, szczególnie z racji pisania prac magisterskich oraz uczestniczyć z nimi w duchowo-intelektualnej wspólnocie otwartej ku nowym wyzwaniom nauki i wiary. Cennym wprowadzeniem do pisania pracy magisterskiej są proseminaria oraz zajęcia z wybranych zagadnień z języka polskiego, które wprowadzają alumnów w niezwykłe bogactwo kultury narodowej i religijnej.

Pisanie prac magisterskich oraz konieczność nawiązywania relacji z przedstawicielami innych narodów i kultur w ramach pracy duszpasterskiej oraz misyjnej wymaga od alumnów znajomości podstawowych języków europejskich. Stąd też Seminarium stwarza możliwość nauki następujących nowożytnych języków obcych: angielskiego, niemieckiego, rosyjskiego, włoskiego i języków klasycznych: greckiego i łacińskiego oraz języka hebrajskiego.

Alumni mają także możliwość nawiązywania kontaktów intelektualnych z innymi uczelniami i środowiskami akademickimi dzięki różnym sympozjom, poszukiwaniu materiałów do prac naukowych w bibliotekach uniwersyteckich i spotkaniom z przedstawicielami nauki i kultury goszczącymi w Seminarium.

Kulturalno-intelektualny wymiar formacji seminaryjnej realizuje się także w przygotowaniu i wystawianiu przez alumnów różnych sztuk teatralnych, przedstawień, widowisk, które angażują alumnów poszczególnych roczników w jak najlepszy przekaz podstawowych wartości ludzkich i religijnych. W ramach tej formacji istnieje możliwość wyjazdu do teatrów i filharmonii, mieszczących się w większych ośrodkach kulturalnych w Polsce, gdzie alumni wypracowują w sobie wewnętrzną potrzebę otwarcia się na piękno i wartość kultury chrześcijańskiej, w którą wpisuje się kultura europejska i narodowa.

Współczesne dokumenty Kościoła postulują konieczność użycia środków społecznego komunikowania w głoszeniu Ewangelii współczesnemu światu. Szczególnie akcentuje się potrzebę znajomości mass mediów i właściwego ich używania przez przyszłych kapłanów. W związku z tym w Seminarium i poza nim istnieje możliwość oglądania filmów o różnorodnej tematyce, po których zalecana jest dyskusja. Emitowane są różnego rodzaju programy telewizyjne, które wprowadzają alumnów w klimat współczesnej kultury, wyznaczający im także zakres przyszłej pracy duszpasterskiej.

Formacja intelektualna daje alumnom możliwość zrozumienia wiary, która jest rzeczywistością dynamiczną, wymagającą wciąż odpowiedzi dawanej Bogu przez człowieka. Istnienie szczególnego rodzaju mozaiki dyscyplin naukowych wykładanych w Seminarium Duchownym oraz szeroki kontekst kulturowy, w którym dokonuje się formacja intelektualna, pozwalają na osiągnięcie przez studiujących alumnów twórczej syntezy, która stanie się w przyszłości narzędziem dla działalności ewangelizacyjnej Kościoła w zróżnicowanym środowisku kulturowym współczesnego świata.